Klein beeldhouwwerk uit de late middeleeuwen: De zwikken van de Kortrijkse Gravenkapel

Softcover,. Zwikken Gravenkapel Kortrijk . De Gravenkapel te Kortrijk bezit naast de portretten van de graven van Vlaanderen, een prachtige reeks van kleine sculpturen die ingewerkt zijn in de verschillende boogtraveeen. Deze zwikken bieden niet alleen een bloemlezing uit de bekendste thema?s uit de religieuze iconografie, maar ook prachtige weergaves van meer wereldse taferelen zoals middeleeuwse riddertoernooien. De KGOKK bestudeerde de zwikken en liet ze in 3D scannen om zo de sculpturen bij een breder publiek bekend te maken. Zwikken in de Gravenkapel Een zwik is een gebeeldhouwde versiering in de bovenhoek van een nis. De Gravenkapel telt 51 nissen met de portretten van de Vlaamse graven van Vlaanderen. Boven elk portret zit er links en rechts een zwik in hoog relief. De 102 zwikken dateren uit 1372. Oorspronkelijk waren de sculpturen polychroom, maar nu zien we ze onder een laagje goudverf, aangebracht bij de restauratie van de kapel eind de jaren 1860. De 102 zwikken vormen als het ware een lang stenen stripalbum, bedoeld tot lering en vermaak van de gelovigen. Het gaat wel niet om een doorlopend verhaal. We tellen acht reeksen, met elk een eigen thema. Elke reeks ? op de laatste na - zit gevat tussen twee pijlers en telt 8, 10, 12 of 18 beeldjes. Vier ervan brengen een samenhangend verhaal. Het eerste verhaal, rechts van het altaar, is profaan: het gaat om scenes uit een ridderroman. Op de zuidermuur zie je drie religieuze reeksen: de mirakels van Sint-Nicolaas; bv. het mirakel van de drie kinderen die de slager had gedood (52 en 53); het leven van de H. Maria en het kind Jezus (de Geboorte (58), de Kindermoord (62 en 63), de Vlucht naar Egypte (64), enz.); het levensverhaal van de H. Willibrordus. Deze reeks loopt door op de westelijke muur. Vier andere reeksen hebben een wat vage thematische eenheid, meestal met moraliserende strekking. In deze reeksen komen nog al wat ?hybriden? voor: figuren die half mens half dier zijn, zoals een zeemeermin, een centaur, enz. Met deze beelden wilde men de gelovigen diets maken dat de zondige mens terugglijdt tot het dierlijk niveau. Zo toont een monnik met het achterlijf van een paard en vaag gesuggereerde genitalien, wat geilheid aanricht (18). Ook gekroonde en gemijterde koppen krijgen soms dierlijke attributen. De laatste zwik (n? 102), naast de deur, toont een gemijterde bisschop met vleermuisvleugels en klauwen. De boodschap is duidelijk: hoogmoed maakt machtigen soms tot monsters van de duisternis! De middeleeuwse clerus had blijkbaar geen probleem met zelfcensuur! De zwikken bestudeerd De beste beschrijving van deze zwikken tot hiertoe was van de hand van de h. L. Devliegher, ?De Onze-Lieve-Vrouwekerk te Kortrijk? (1973). Vic Nachtergaele, lid van Onthaal en Info van de O.L.Vrouwekerk en van de KGOKK, vroeg zich af of men meer kon achterhalen over de betekenis en de achtergrond van deze beeldhouwwerken. De heer Ronald Van Belle, iconoloog, was graag bereid zijn kennis ten dienste te stellen. Omdat de zwikken op 4 meter hoogte geplaatst zijn, is het als bezoeker moeilijk alle details te zien. Om meer inzicht te krijgen in de zwikken liet de KGOKK de zwikken in 3D inscannen door het Kortrijkse bedrijf Ten. Het resultaat van de studie kan je lezen in de Handelingen 2016